Staatssecretaris Menno Snel van Financiën in gesprek met een van de getroffen ouders in de pauze van het debat in de Tweede Kamer over het optreden van de Belastingdienst in de affaire rond kinderopvangtoeslagen.
De officiële aankondiging van het onderzoek is een vervolg op een motie, van CDA-fractieleider Heerma en CU-leider Segers in september vorig jaar. Die motie kreeg Kamerbrede steun. De Kamer noemt het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR), uitkeringsinstelling UWV en de Belastingdienst als schrijnende voorbeelden van hoe fout het kan gaan. Een parlementair onderzoek is na een parlementaire enquête het zwaarste onderzoeksmiddel van het parlement.
Het onderzoek moet antwoord geven op de vraag waar de goede bedoelingen van de wetgever ontsporen. De ‘menselijke maat’ is uit het zicht verdwenen, concludeerde de Raad van State al in zijn advies over de begroting voor 2020.
Onderzoeksvoorstel
Dinsdag is het onderzoeksvoorstel goedgekeurd. Dit voorjaar wordt besteed aan onderzoek naar de gang van zaken bij de organisaties en in het najaar volgen verhoren van betrokkenen. Voor de verkiezingen in maart 2021 moet er een rapport met aanbevelingen liggen, zodat de nieuwgekozen Kamer en het dan aantredende kabinet ermee aan de slag kunnen.
Mede-initiatiefnemer Heerma mikt bewust op een breed onderzoek, dat zich niet richt op één organisatie maar op processen bij de overheid die misstanden in de hand werken. ‘Het gaat niet over één uitvoeringsvraagstuk of over één dienst, maar over het gezicht van de overheid überhaupt, over dat compliance-denken (de strikte naleving van de regels, red.) en dat formulierdenken. (..) Het gaat om de vraag hoe de overheid haar menselijke gezicht meer kan tonen en hoe wij ons werk beter kunnen doen, zodat die uitvoerders hún werk beter kunnen doen.’
Inzicht
In het onderzoeksvoorstel dat de Tweede Kamer heeft opgesteld staat ‘inzicht’ centraal. De Kamer wil een analyse van de de oorzaken van problemen bij uitvoerders, van de manier waarop de Kamer wordt geïnformeerd over die problemen en van de manier waarop de Kamer zelf daar vervolgens op reageert.
De Kamer wil in ieder geval de problemen bij het CBR, het UWV en de Belastingdienst onder de loep nemen. Mogelijk worden er nog twee uitvoeringsinstanties aan het onderzoek toegevoegd.
Bij de laatste Algemene Beschouwingen noemde CU-leider Segers een heel rijtje dat voor onderzoek in aanmerking kan komen: ‘Het is neoliberaal denken, waarin de markt domineert, ons land de BV Nederland heet, de overheid als een bedrijf wordt gerund en burgers worden gereduceerd tot klanten. DUO, de Belastingdienst, NVWA, CBR, UWV, IND, SVB en wat de afkortingen ook mogen zijn — als de uitvoerende diensten van de overheid inderdaad bedrijven waren, waren ze allemaal allang failliet gegaan. Alleen kunnen mensen die ervan afhankelijk zijn, nergens anders naartoe.’
Enquête gaswinning
Dit onderzoek gaat een stuk sneller van start dan de parlementaire enquête die de Tweede Kamer vorig jaar aankondigde naar de gaswinning in Groningen. Die zou beginnen ‘op het moment dat de volgende gezamenlijke doelen van regio en Rijk in het kader van de versterkingsoperatie en schadeafhandeling behaald zijn’.
Die doelen waren het op gang komen van de schadeafhandeling en de oprichting van een Instituut Mijnbouwschade en een Instituut Versterkingsorganisatie. In maart 2019 was er goede hoop dat die doelen snel gehaald zouden worden, omdat het kabinet 2019 tot ‘het jaar van de uitvoering’ bestempelde. Maar ze zijn nog niet gehaald en van de enquête wordt nog geen werk gemaakt.
Wat zijn de grote kwesties?
Belastingdienst
Wantoestanden bij de uitvoering van de kinderopvangtoeslag, waarbij duizenden ouders ten onrechte als fraudeurs werden gebrandmerkt en plots duizenden euro’s aan de Belastingdienst moesten terugbetalen.
CBR
De wachttijd voor verlenging van een rijbewijs loopt op van acht naar negen, soms 21 weken. Soms nog langer als er een medische verklaring bijhoort, bij bijvoorbeeld 75-plussers. Wettelijk is de wachttijd maximaal vier weken voor verlenging van een rijbewijs.
UWV
Het UWV betaalde jarenlang onbedoeld uitkeringen uit aan gevangenen. Ook speelde de ‘Polen-fraude’, waarbij Polen die terug waren gegaan naar hun vaderland WW ontvingen via een adres in Nederland. Het UWV heeft traditioneel problemen met het tijdig keuren van arbeidsongeschikten.
Bron: De Volkskrant
Foto: Beeld Freek van den Bergh