De opmars zou ‘een makkie’ zijn meenden de Britten. Het was een misrekening die grote gevolgen zou hebben. Deze bijdrage is geschreven door Eindhovenaar Jan Coolen. Hij is erelid 101ste Airborne Division Association (VS), columnist van de Screaming Eagle (VS), lid van de Nederlandse Airborne Vrienden en gids Market Garden.
Op 17 september is het 75 jaar geleden dat de geallieerden de gedurfde operatie Market Garden startten. De operatie had tot doel via Arnhem de Duitsers in de rug aan te vallen en zo de oorlog te beëindigen vóór de winter van 1944. Drie parachutistendivisies (35.000 soldaten) werden gedropt: twee Amerikaanse Airborne Divisies, de 101ste bij Eindhoven/Veghel en de 82e tussen Grave en Nijmegen én de Britse 1ste Airborne Divisie bij Arnhem. Deze divisies hadden tot taak de smalle corridor van de Belgische grens naar Arnhem open te houden voor het Britse Tweede leger (120.000 man grondtroepen).
Vijftig jaar intensieve gesprekken met soldaten van destijds en het bestuderen van zo’n tweehonderd boeken geven mij een nauwkeurig en compleet beeld van wat de redenen zijn voor het mislukken van de operatie.
Is Operatie Market Garden (MG) dan volledig mislukt? Zeker niet voor Zuidoost-Brabant, waar de inwoners zich er bij de uitzinnige vreugde over de bevrijding niet van bewust waren dat hen een hongerwinter bespaard zou blijven.
De totale operatie werd een mislukking omdat het hoofddoel – het bekorten van de oorlog – niet werd gehaald. Eisenhower – de Amerikaanse opperbevelhebber – wilde de Duitsers verzwakken door een breed front (Antwerpen-Aken). De Britse generaal Montgomery overreedde hem echter om die goed functionerende strategie los te laten en de operatie MG uit te voeren. Gevolg? Nog langere geallieerde aanvoerlijnen en de gelegenheid voor de verzwakte Duitsers om zich te herpakken en te concentreren op één punt.
De drie parachutistendivisies hadden een voortreffelijke landing, maar de gevolgen van de korte voorbereiding waren enorm. Zo werkte de radio-apparatuur van de Britse Airbornes niet in het lager gelegen rivierengebied. De aanwezigheid van twee bij Arnhem gelegen Duitse elite pantserdivisies werd gesignaleerd maar genegeerd. In het plan waren geen alternatieve routes opgenomen voor het Britse grondleger. Het uitschakelen van één tank op de smalle wegen was genoeg om de enorme colonne langdurig te stoppen. Na de heroïsche oversteek van de Waal ging men verder over een hoge smalle dijkweg. Er waren onvoldoende of geen goede oversteekboten voor het geval een brug niet zou worden veroverd of werd opgeblazen. De Nederlandse ondergrondse werd wel door de Amerikanen, maar niet altijd door de Britten geloofd. En het vliegweer na 17 september 1944 werd veel slechter.
Verbeten
Er zijn ook minder bekende redenen voor de mislukking. Na de invasie in Normandië kwam de aandacht van de wereld voornamelijk op de Amerikanen te liggen. Dat stak Montgomery. Hij bedacht een actie om dat de wereld uit te helpen: het aanvalsplan MG. Direct nadat de opmars van het Britse grondleger startte bij de Belgische grens, bleek de Duitse weerstand onverwacht groot en verbeten. Geallieerde gevechtsvliegtuigen om de flanken van de colonne te beschieten waren er niet of kwamen te laat. De Duitsers bestookten de corridor wel – bij het bombardement op Eindhoven op 19 september vielen 221 doden.
Al snel na de start van de opmars kwam het bericht dat de brug in Son was opgeblazen. ,,We kunnen niet verder”, constateerden de Britten, terwijl het materiaal om een baileybrug te bouwen in dezelfde colonne zat. Illustratief voor de voorbereiding was ook het negeren van het operationele en goed beschutte vliegveld Keent (tussen Ravenstein en Grave). Het vliegveld vlak bij de aanvalsroute had goed pas van kunnen komen voor een snelle en veilige aanvoer van versterkingen en voorraden. Zeker toen de corridor verschillende keren, voor dagen, door de Duitsers werd doorbroken en geblokkeerd. In het aanvalsplan werd bovendien geen melding gemaakt van de IJsselbrug, acht kilometer verder dan de brug in Arnhem – de laatste volgens de Britten – en toegang gevend tot Duitsland.
Dan was er nog het verschil in mentaliteit en houding tussen een Amerikaanse en een Britse soldaat. Als gevechtssituaties plotseling aanmerkelijk veranderen, nemen Amerikaanse soldaten zélf andere beslissingen, terwijl Britse commandanten van hun soldaten eisen dat de oorspronkelijke opdrachten worden uitgevoerd. En zoals gezegd, de Amerikanen steunden op het lokale verzet.
Volgens de Britten zou er nauwelijks weerstand zijn – het zou ‘een makkie’ zijn. Een misrekening met grote gevolgen. De Britse 1ste Airborne Divisie werd bij Arnhem afgeslacht. 1200 doden; de rest gewond of gevangengenomen. In het gebied Eindhoven-Nijmegen hadden de twee Amerikaanse Divisies (101ste en 82e ) plusminus 1500 doden te betreuren en bijna 4000 gewonden.
Het opgeven van de ‘breed-front-gedachte’, de slechte voorbereiding en de verschillen in mentaliteit hadden veel militaire en burgerslachtoffers tot gevolg. De reactie van de Duitsers resulteerde in de hongerwinter.
Prins Bernhard vatte het treffend samen: ,,Ons volk kan zich niet nog een keer zo’n idee van Montgomery veroorloven.”
Bron: ED
Foto: Een Britse soldaat ligt gewond in de greppel. Mannen van het Rode Kruis helpen hem. De operatie Market Garden eindigde in een catastrofe.